<p>Allan Sekula, <em>Alle Menschen Werden Schwestern</em> / <em>Wszyscy ludzie będą siostrami</em>, praca przygotowana na szczyt G8 w Heiligendamm, 2007; w tym samym roku na documenta 12 zdjęcie powiększono do formatu bilbordu, by witało przyjezdnych przed dworcem kolejowym w Kassel. Dzięki uprzejmości Allan Sekula Studio.</p>
<p>Allan Sekula, <em>Alle Menschen Werden Schwestern</em> / <em>Wszyscy ludzie będą siostrami</em>, praca przygotowana na szczyt G8 w Heiligendamm, 2007; w tym samym roku na documenta 12 zdjęcie powiększono do formatu bilbordu, by witało przyjezdnych przed dworcem kolejowym w Kassel. Dzięki uprzejmości Allan Sekula Studio.</p>

Nr 20: Odmuzealnienie

Redaktorka: Iwona Kurz

Allan Sekula, Alle Menschen Werden Schwestern / Wszyscy ludzie będą siostrami, praca przygotowana na szczyt G8 w Heiligendamm, 2007; w tym samym roku na documenta 12 zdjęcie powiększono do formatu bilbordu, by witało przyjezdnych przed dworcem kolejowym w Kassel. Dzięki uprzejmości Allan Sekula Studio.

Numer współfinansowany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ze środków na Działalność Upowszechniającą Naukę w roku 2017, oraz ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Spis treści

Wstęp

  1. Odmuzealnienie

    Odmuzealnienie, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.362

    Wstęp do numeru tematycznego poświęconego odmuzealnieniu i możliwościom nowych praktyk muzealnych.

    słowa kluczowe: muzeum; dekolonizacja; kultura wizualna; nowe praktyki muzealne

Zbliżenie

  1. Opróżnić muzeum, zdekolonizować sylabus, otworzyć teorię

    Nicolas Mirzoeff, Opróżnić muzeum, zdekolonizować sylabus, otworzyć teorię, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.372

    Esej podejmuje kwestię możliwej „przestrzeni pojawiania się” w nacjonalistycznym systemie autorytarnym wprowadzonym w efekcie Brexitu i prezydentury Donalda Trumpa. Osobom pracującym w szkolnictwie wyższym i obszarach pokrewnych autor sugeruje podjęcie następujących kroków: dekolonizację programów nauczania, opróżnienie muzeów i otwarcie teorii. Każda z tych kategorii jest z jednej strony zakorzeniona w historycznych ruchach oporu i wyzwolenia, a z drugiej – wciąż żywa w przywoływanych w artykule ruchach współczesnych, takich jak południowoafrykański Rhodes Must Fall, Occupy Wall Street oraz Wolny Uniwersytet i Antyuniwersytet.

    słowa kluczowe: kultura wizualna; dekolonizacja; przestrzeń pojawiania się; Occupy Wall Street; wolne uniwersytety; Rhodes Must Fall

  2. Art as an Agent of Modernization: Władysław Strzemiński’s Double Politics of Social Change, the Museum, and Artistic Culture

    Tomasz Załuski, Art as an Agent of Modernization, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.332

    Awangarda była często postrzegana jako próba zintegrowania sztuki z praktyką życia codziennego oraz jako przedsięwzięcie projektowania zmian społecznych i tworzenia wizji nowego człowieka, nowej kultury i nowego społeczeństwa. Doprowadziło to do interpretacji awangardy jako radykalnego, ale także utopijnego ruchu artystycznego i kulturowego. Rzadziej, nawet w dzisiejszych czasach, awangardę określa się i definiuje w kategoriach konieczności i zdolności tworzenia nowych okoliczności dla radykalnych idei artystycznych i społeczno-politycznych, aby uzyskać zakorzenienie kulturowe, legitymizację społeczną i polityczną realizację. Aby stworzyć te odpowiednie okoliczności, awangarda musiała być w stanie funkcjonować i sprawnie działać w rzeczywistych warunkach określonego czasu i miejsca. To tutaj tak zwany "utopizm" awangardy został zastąpiony lub przynajmniej uzupełniony jego operatywnością, dobrym osądem i skutecznością, przedsiębiorczym duchem i zaradnością – to znaczy z jego zdolnością, czasem wysoce rozwiniętą, do samoorganizacji i samoinstytucjonalizacji w sferze publicznej.

    Artykuł koncentruje się na artystycznych i organizacyjnych praktykach polskiego konstruktywistycznego artysty Władysława Strzemińskiego, zwłaszcza na jego rozszerzonej koncepcji sztuki jako czynnika modernizacji kulturowej i społecznej. Autor pokazuje, jak w przypadku Strzemińskiego imperatyw modernizacyjny przełożył się na to, co można nazwać "podwójną polityką". Sukces Strzemińskiego w tworzeniu Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Współczesnej, która później stała się podstawą Muzeum Sztuki w Łodzi jako muzeum awangardy, jest krótko usytuowana w tym kontekście. Chodzi o to, by pokazać, jaką rolę w ogólnej polityce modernizacyjnej artysty odgrywał zbiór, zdeponowany w miejskim muzeum w Łodzi i udostępniony ogółowi społeczeństwa. W drugiej części artykułu autor zastanawia się nad możliwością ponownego wykorzystania i aktualizacji idei "Muzeum Kultury Artystycznej" jako instytucji zdolnej do zapewnienia właściwej i odpowiedzialnej odpowiedzi na etos awangardy i dziedzictwo modernizacji. Odbywa się to w nawiązaniu do projektu The Effectivity of Art, organizowanego przez niego na zaproszenie Muzeum Sztuki w latach 2012-2014. Jest to jeden z projektów, dzięki którym instytucja stara się pracować z tym modernizacyjnym dziedzictwem awangardy w zakresie współczesnych praktyk artystycznych i aktywistycznych.

    słowa kluczowe: Władysław Strzemiński; Katarzyna Kobro; awangarda; modernizacja; muzeum kultury artystycznej; zmiana społeczna; aktywizm; Muzeum Sztuki w Łodzi

  3. Institutional Experiments: Progressive Responses to the Dissolution of Autonomous Art

    Kuba Szreder, Institutional Experiments, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.377

    Autor analizuje zradykalizowane formy nowego instytucjonalizmu, które wyłoniły się po roku 2010 w polu sztuki współczesnej. Koncentruje się na przykładach instytucji zrzeszonych w międzynarodowej koalicji muzeów L’internationale, śledząc ich ewolucję wymuszoną przez rozpad autonomii sztuki, zakorzenionej w modernizmie. Wysuwa tezę, że analizowane instytucje przekraczają filozoficzne i społeczne podziały, fundamentalne dla modernizmu, takie jak dystynkcja pomiędzy sztuką wysoką i powszechną kreatywnością, czy pomiędzy użytkową i estetyczną wartością sztuki. Artykuł dowodzi, że progresywne instytucje sztuki współczesnej odpowiadają na podwójne wyzwanie stawiane im przez neoliberalny kapitalizm i autorytarną politykę, proponując rozwiązania alternatywne wobec korporacyjnych i nacjonalistycznych modeli instytucjonalnych.

    słowa kluczowe: społeczna teoria sztuki; współczesne instytucje sztuki; rama instytutcjonalna; artystyczna awangarda; globalna cyrkulacja sztuki; nowy instytucjonalizm; muzeum 3.0

Punkt widokowy

  1. „Wiadomo, że gdzie są schody, tam musi być poręcz”

    Jacek Świdziński, Magdalena Komornicka, „Wiadomo, że gdzie są schody, tam musi być poręcz”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.367

    Komiks inspirowany przygotowaniami do wystawy „Plac Małachowskiego 3”, kuratorka: Magdalena Komornicka, Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, 18 czerwca – 30 września 2018.

    słowa kluczowe: muzeum; muzeum krytyczne; komiks

  2. Dziedzictwo

    Karol Radziszewski, Michał Grzegorzek et al., Dziedzictwo, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.386

    Festiwal „Pomada 7. Seks, kłamstwa i kasety wideo”, którego częścią była wystawa „Dziedzictwo”, odbyła się w dniach 29 września-1 października 2017 roku. Pomada zorganizowana została przez zespół w składzie: Michał Grzegorzek, Aleksandra Knychalska, Joanna Manecka, Karol Radziszewski, Justyna Sobolak. Kuratorami wystawy „Dziedzictwo” byli Michał Grzegorzek, Karol Radziszewski i Wojciech Szymański.

    słowa kluczowe: dziedzictwo; queer; sztuka współczesna; archiwum

  3. Grzebanie w przeszłości

    Magda Szcześniak, Grzebanie w przeszłości, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.391

    Analiza 7 edycji queerowego festiwalu Pomada poświęconego nienormatywnym przeszłościom.

    słowa kluczowe: dziedzictwo; queer; sztuka współczesna; archiwum

  4. Ursus. Symfonia fabryki

    Jaśmina Wójcik, Ursus. Symfonia fabryki, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.378

    Prezentacja odtwarza proces powstawania Symfonii fabryki Ursus (2018), eksperymantalnego filmu dokumentalnego poświęconego historycznej fabryce traktorów. Twórczynie i twórcy filmu zaprosili dawnych pracowników fabryki – robotników, technologów, kierowników i sekretarki – do wzięcia udziału w projekcie ponownego przywrócenia fabryki do życia. Za pomocą dźwięków i pamięci ciała zrekonstruowali oni dzień pracy w nieistniejącym już zakładzie. Powstała w  ten sposób symfonia składa się choreografii ruchów zarówno robotników, jak i pracowników technicznych, administracji i zarządu, przy wtórze odtworzonej fonosfery przemysłu ciężkiego. Film stanowi ostatni epizod siedmioletniego zaangażowania reżyserki filmu, Jaśminy Wójcik w teren i tkankę społeczną Ursusa.

    słowa kluczowe: fabryka; deindustrializacja; praca; ciało; pamięć; fabryka Ursus

  5. Symfonia z resztek

    Marta Madejska, Symfonia z resztek, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.385

    Esej, kreśląc historię Zakładów Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”, kontekstualizuje film Symfonia fabryki Ursus (2018) Jaśminy Wójcik, zmysłowej rekonstrukcji doświadczeń pracowniczek i pracowników zakładów oraz zwieńczenia siedmioletnich działań artystyczno-aktywistyczno-badawczych artystki w Ursusie.

    słowa kluczowe: fabryka Ursus; fabryka; historia społeczna; miasto; pamięć

Perspektywy

  1. Oświecenie, czyli tu i teraz

    Tomasz Szerszeń, Łukasz Ronduda, Oświecenie, czyli tu i teraz, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.395

    Wystawa Czym jest Oświecenie? (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 18 maja – 17 czerwca 2018, kuratorzy: Goshka Macuga, Łukasz Ronduda, Tomasz Szerszeń) powstawała w bardzo konkretnym momencie, gdy – za sprawą kryzysu demokracji i, szerzej, tzw. „kryzysu oświeceniowych wartości” – problem szeroko rozumianego dziedzictwa Oświecenia powraca znów w centrum uwagi. Wystawa powstała jako dialog miedzy historycznymi pracami z kolekcji króla Stanisława Augusta i ich współczesnymi replikami i dotykała tożsamości dwóch instytucji. Z jednej strony odczytywała na nowo kanon kolekcji Gabinetu Rycin BUW, z drugiej wpisywała się w prowadzony w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie namysł nad nowoczesnością, opowiadając o samych jej początkach. Tekst jest głosem kuratorów, powystawowym podsumowaniem jej najważniejszych wątków.

    słowa kluczowe: Oświecenie; Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie; Gabinet Rycin BUW; historia polskiej nowoczesności; atlas; aktualność Oświecenia; kryzys demokracji; Stanisław August Poniatowski

  2. Maszyna do pracy z wyobraźnią

    Joanna Sokołowska, Maszyna do pracy z wyobraźnią, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.397

    Tekst jest rodzajem kuratorskiego przewodnika po wystawie Wszyscy ludzie bądą siostrami w Muzeum Sztuki w Łodzi. Wystawa była propozycją genealogii i manifestacją siostrzeństwa w sztuce powstającej w okresie od końca lat 60. XX wieku po dziś. Przewodniczką w jej tworzeniu była sztuka rezonująca z feministycznymi ujęciami pracy, produkcji i reprodukcji. Siostrzeństwo zaczyna się od wyzysku kobiet w patriarchacie, ale stawia pytania o przyszłe relacje społeczne i gospodarcze w perspektywie ekologiczno-światowej.

    słowa kluczowe: siostrzeństwo; feminizm; praca; reprodukcja społeczna; troska; wyobraźnia

  3. Kolektyw kuratorski: hakowanie muzeum – otwieranie akademii

    Roma Sendyka, Iwona Kurz, Hakowanie muzeum, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.401

    Rozmowa z Romą Sendyką (UJ) na temat działalności Kolektywu Kuratorskiego.

    słowa kluczowe: muzeum; praktyki kuratorskie; hakowanie muzeum

  4. „muzeum” w cudzysłowie

    Mateusz Falkowski, Marek Sobczyk et al., „muzeum” w cudzysłowie, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.402

    Rozmowa Marka Sobczyka, Mateusza Falkowskiego, Piotra Rypsona i Hanny Wróblewskiej o projekcie i książce „muzeum” w cudzysłowie. Księgarnia Artystyczna, Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, 18 maja 2018 roku

    słowa kluczowe: Marek Sobczyk; muzeum; sztuka po modernizmie

Panorama

  1. Estetyka i anestetyka: esej Waltera Benjamina o dziele sztuki przemyślany na nowo

    Susan Buck-Morss, Estetyka i anestetyka, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.409

    Artykuł jest próbą szczegółowego omówienia treści i aktualności eseju Waltera Benjamina Dzieło sztuki w dobie jego reprodukcji technicznej. Autorka przedstawia w nim nie tylko liczne inspiracje stojące za teoretycznymi i historycznymi wywodami Benjamina, ale także szuka współczesnych zjawisk pokazujących wagę i nowe aspekty jego rozważań.

    słowa kluczowe: estetyka filozoficzna, polityczność sztuki, Walter Benjamin, krytyka ideologii

  2. „Całe to «bohaterstwo» jest kłamstwem. Rzeczywistość jest horrorem” – „Wojna wojnie” Ernsta Friedricha jako montaż

    Marta Maliszewska, „Wojna wojnie” Ernsta Friedricha jako montaż, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.414

    Analiza pracy Ernsta Friedricha Wojna wojnie. Odwołując się między innymi do Georges’a Didi-Hubermana, Jacques’a Rancière’a oraz Paula de Mana, autorka pokazuj montażowy, ironiczny oraz pedagogiczny charakter pracy. Album jest w tym ujęciu próbą stworzenia alternatywnej narracji na temat Wielkiej Wojny, mającą podważyć mit Pola Chwały. Friedrich próbuje go zastąpić wezwaniem do Człowieka i Miłości, nie rezygnuje więc z mitologizowania świata. Nawet jeśli nie udaje mu się położyć kresu konfliktom zbrojnym, to obrana przez niego strategia pozwala na dekonstrukcję dominujących obrazów wojny.

    słowa kluczowe: Ernst Friedrich; montaż; narracja; ironia; fotografia

  3. A Monument for Future Memory: The Ringelblum Archive as a Classical Archive

    Ernst van Alphen, A Monument for Future Memory, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.461

    Autor analizuje archiwum Ringelbluma jako przeciwsiłę, która podważa inne narracje historyczne, a w szczególności narracje dominujące. Archiwum Ringelbluma staje się w jego odczytaniu modelem kulturowego oporu, któremu udaje się stworzyć warunki twórczego upamiętnienia polskich Żydów, w oparciu o ich własne materiały źródłowe. Autor stawia następujące pytania: Co takiego w tym archiwum pozwala mu stać się siłą oporu? Sam fakt, że są to żydowskie a nie nazistowskie materiały źródłowe wydaje się nie wystarczać. Liczy się bowiem nie tylko to, co znalazło się w archiwum, ale także sama jego organizacja. Innymi słowy, co sprawia, że dziś możemy mieć pamięć Zagłady, która stawia odpór oficjalnej wersji narracji o przeszłości?

    słowa kluczowe: archiwum; pamięć, Holocaust; Ringelblum

  4. Gościnne przedmioty

    Agata Zborowska, Gościnne przedmioty, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.463

    Artykuł analizuje obrazy nowych terenów przyłączonych do Polski po drugiej wojnie światowej. Tak zwane Ziemie Odzyskane przedstawiane były powszechnie jako terra nullius – ziemia opuszczona przez Niemców i otwarta na nowych osadników. Obraz pustki w społecznej wyobraźni zastępowały stopniowo kolejne obrazy. Kategoria „gościnnych przedmiotów” – otwartych, czekających, potrzebujących opieki – była kluczowa w tym procesie.

    słowa kluczowe: powojnie; Ziemie Odzyskane; gościnne przedmioty; obrazy Polski

Migawki

  1. Poruszenia. O gdyńskim Muzeum Emigracji

    Małgorzata Litwinowcz-Droździel, Poruszenia. O gdyńskim Muzeum Emigracji, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.467

    Analiza wystawy stałej Muzeum Emigracji w Gdyni, skoncentrowana na historii chłopskiej i jej reprezentacji w Muzeum. 

    słowa kluczowe: Muzeum Emigracji; emigracja; chłopi; historia chłopska w Polsce

  2. Między materialnością rzeczy a obrazem miasta

    Maria Wiśniewska, Między materialnością rzeczy a obrazem miasta, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.469

    Na przykładzie nowej wystawy stałej w Muzeum Warszawy zatytułowanej Rzeczy warszawskie autorka bada skuteczność spotkania widza z materialnością przedmiotów w instytucji powołanej do konstruowania obrazu przeszłości miasta. Szczególnie interesuje ją funkcjonowanie materialności eksponatów na wystawie oraz wpływ materialności miasta oraz budynków muzeum na odbiór ekspozycji.

    słowa kluczowe: Muzeum Warszawy; rzeczy; materialność; tożsamość

  3. Gabinety nieuchwytnych rzeczy

    Agata Zborowska, Gabinety nieuchwytnych rzeczy, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.472

    Recenzja wystawy "Rzeczy warszawskie" (odsłona druga), wystawy stałej Muzeum Warszawy, zespołu kuratorskiego kierowanego przez Jarosława Trybusia.

    słowa kluczowe: rzeczy; Warszawa; muzeum miasta; doświadczenie

  4. Nekros. ONtologia martwego (męskiego) ciała

    Andrzej Marzec, Nekros. ONtologia martwego (męskiego) ciała, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 20, https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.474

    Krytyczne omówienie książki Ewy Domańskiej Nekros. Ontologia martwego ciała (2017).

    słowa kluczowe: śmierć; ciało; antropocen; nowy materializm; feminizm