Spis treści
Wstęp
-
Ścieżki reprodukcji
adres bibliograficznyŚcieżki reprodukcji, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2521Wprowadzenie do numeru poświęconego wizualności i polityce reprodukcji, ze szczególnym uwzględnieniem refleksji nad różnymi definicjami życia, zastosowaniami technologii i problemami tożsamości (indywidualnej, społecznej, seksualnej), a także ramami zaangażowania i opieki rodzicielskiej.
słowa kluczowe: reprodukcja; technologia; wizualność; troska; odpowiedzialność; ciało
Zbliżenie
-
Fear of Monsters, “Birth Defects” and Medical Imagery: Visualizing the Unborn
Ilana Löwy
adres bibliograficznyIlana Löwy, Fear of Monsters, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2508Artykuł analizuje rosnącą rolę technologii wizualizacyjnych a także ograniczenia wizualizacji: obrazy nie są pozbawione kontekstu i nie „mówią same przez się”. Od starożytności zarówno naukowcy, jak i laicy byli zafascynowani wadami rozwojowymi płodów i noworodków, ale termin „wada wrodzona” powstał w XIX wieku. Od tego czasu lekarze interesowali się zapobieganiem „wadom wrodzonym” spowodowanym chorobami lub złym stanem zdrowia w czasie ciąży. Do lat 60-tych XX wieku nie można było jednak stwierdzić, czy takie działania prewencyjne są skuteczne, zanim dziecko przyszło na świat. Rozwój ultrasonografii położniczej i równoczesna możliwość analizy genetycznej komórek płodu otworzyły możliwość „zobaczenia, co się urodzi”. Starszy termin określający dyscyplinę naukową zajmującą się badaniem nieprawidłowych urodzeń „teratologia” - badanie potworności - został w latach 70. zastąpiony mniej przerażającym terminem „dysmorfologia”. Pod koniec XX wieku nauka o nieprawidłowym rozwoju stała się nierozerwalnie związana z szybkim rozwojem diagnostyki prenatalnej i badań prenatalnych, a także ze zmieniającymi się postawami wobec nienarodzonych.
słowa kluczowe: płód; ciąża; wady wrodzone; technologie wizualizacyjne; wizualizacja; teratologia
-
Filmowe siły natury. Odzyskiwanie reprodukcji jako doświadczenia kobiecego
Marta Stańczyk
adres bibliograficznyMarta Stańczyk, Filmowe siły natury, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2496Reprodukcja od zawsze fascynowała twórców filmowych w swojej niedostępnej transgresyjności, a jednocześnie budziła lęk. Od trikowego Artistic Creation (1901) Waltera Bootha po obrazy awangardowe w stylu Window Water Baby Moving (1959) Stana Brakhage’a przez dekady ta narracja była ujarzmiana, a przez to symbolicznie zabierana kobietom. Celem tego artykułu jest przyjrzenie się wątkom reprodukcyjnym w historii filmu, przede wszystkim wczesnego kina i amerykańskiego kina klasycznego, a następnie skontrastowanie ich z filmem Opera Muffo (1958) Agnés Vardy i umiejscowienie go w kontekście współczesnych teorii korporalnych.
słowa kluczowe: reprodukcja; kino; feminizm; Agnès Varda; kobiece doświadczenie
-
Wizualność praw reprodukcyjnych w polskich zinach feministycznych po 1989 roku
Barbara Dynda
adres bibliograficznyBarbara Dynda, Wizualność praw reprodukcyjnych w polskich zinach feministycznych, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2490Artykuł poświęcony jest wizualności aktywizmu na rzecz praw reprodukcyjnych w polskich zinach feministycznych i anarchofeministycznych z końca lat 90. i lat 2000. Analizując niezależne publikacje kobiece odnalezione w anarchistycznych centrach kulturalnych i w prywatnych zbiorach twórczyń, w tekście autorka przygląda się początkom wytwarzania i dystrybuowania w Polsce proaborcyjnych zinów. W ramach rozmów przeprowadzonych z anarchofeministycznymi autorkami wydawnictw z tego okresu, skupia się na widoczności symboliki dotyczącej praw reprodukcyjnych (motywy czarownicy, macicy i krzyża) i na wizualnych strategiach oporu obecnych w zinach (karykatury władzy solidarnościowo-katolickiej). Celem artykułu jest również przyjrzenie się przemianom i kontynuacjom anarchofeministycznych tradycji wizualnych po 1989 roku w kontekście walki o opiekę socjalną nad zdrowiem reprodukcyjnym kobiet.
słowa kluczowe: zin; feminizm; historia feministyczna; aborcja; prawa reprodukcyjne
-
Obrazy jako zasób polskich ruchów pro-life
Marta Zimniak-Hałajko
adres bibliograficznyMarta Zimniak-Hałajko, Obrazy jako zasób polskich ruchów pro-life, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2486Tekst poświęcony jest obrazom wykorzystywanym współcześnie przez polskie ruchy pro-life (antyaborcyjne) oraz ich odczytaniom przez rozmaitych aktorów społecznych. Przedmiotem analizy są przede wszystkim sposoby i ramy obrazowania, narracje wizualne i ich związek ze społecznymi praktykami. Wizualia antyaborcyjne podzielone zostały na „twarde” obrazy aborcji oraz „miękkie” obrazy rozwoju prenatalnego i powiązane z różnymi rodzajami instytucji i działań społecznych. Autorka proponuje refleksję na temat mocy poszczególnych typów obrazów, rozumianej jako miara siły oddziaływania na porządek poznawczy oraz porządek społecznych praktyk.
słowa kluczowe: pro-life; ruchy antyaborcyjne; obrazy aborcji; etyka troski
Punkt widokowy
-
Trajektorie troski — zapis autoetnograficzny
Karolina Żyniewicz
adres bibliograficznyKarolina Żyniewicz, Trajektorie troski — zapis autoetnograficzny, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2022/32-sciezki-reprodukcji/trajektorie-troski-zapis-autoetnograficznyPrezentacja czterech projektów artystki i badaczki Karoliny Żyniewicz, która definiuje swoją praktykę jako usytuowaną produkcję wiedzy, podejmujących pytania dotyczące etyki troski, relacji międzygatunkowych i granic podmiotowości.
słowa kluczowe: etyka troski; bioart; krytyczna praktyka artystyczna; liminalna praktyka; art&science; relacje międzygatunkowe
-
Posthumanistyczna reprodukcja troski
Agnieszka Jelewska, Karolina Żyniewicz
adres bibliograficznyAgnieszka Jelewska, Karolina Żyniewicz, Posthumanistyczna reprodukcja troski, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2530Rozmowa między badaczką Agnieszką Jelewską i artystką Karoliną Żyniewicz wokół zagadnienia troski w jej liminalnej praktyce produkcji wiedzy.
słowa kluczowe: etyka troski; bioart; krytyczna praktyka artystyczna; liminalna praktyka; art&science; macierzyństwo; relacje międzygatunkowe
Perspektywy
-
Posthuman Genetic Legacies: Rethinking (im)mortality and the limits of reproduction through hybrid bioart practice
Svenja Kratz
adres bibliograficznySvenja Kratz, Posthuman Genetic Legacies, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2512Artykuł przedstawia Posthuman Genetic Legacies, artystyczny projekt badawczy, który analizuje możliwości wytworzenia alternatywnej, nie-ludzkiej i ciągłej spuścizny genetycznej poprzez interwencję biotechnologiczną. Celem projektu jest stworzenie linii komórkowych (unieśmiertelnionych komórek) z łagodnej tkanki nowotworowej (włókniaka) usuniętej z macicy artystki w 2020 roku. Zamiast opowiadać się po prostu za przyjęciem biotechnologicznej reprodukcji, projekt ma na celu wykorzystanie tej prowokacji do przeanalizowania oczekiwań związanych z płcią oraz pragnienia nieśmiertelności poprzez kontynuację genetyczną. Zaprasza do zastanowienia się, w jaki sposób postludzkie Xenofeministyczne pozycjonowanie, które zakłóca biologiczne normy i obejmuje emancypacyjny i budujący świat potencjał nowych technologii, może zaoferować upodmiotowioną przestrzeń konceptualną do ponownego przemyślenia udręki sytuacyjnej bezdzietności.
słowa kluczowe: posthumanizm; bioart; interdyscyplinarna praktyka twórcza; alternatywna reprodukcja; biotechnologia; practice-based research
-
To Think the Unimaginable: Sarah Franklin in Conversation with Matylda Szewczyk, on Reproduction, Biology, Feminism, and Technology
Matylda Szewczyk, Sarah Franklin
adres bibliograficznyMatylda Szewczyk, Sarah Franklin , To Think the Unimaginable, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2519Sarah Franklin w rozmowie z Matyldą Szewczyk o reprodukcji, feminizmie, technologii i biologii.
słowa kluczowe: reprodukcja; feminizm; technologia; biologia
Panorama
-
Nieheteronormatywne taktyki reprodukcyjne we współczesnej Polsce
Joanna Mizielińska
adres bibliograficznyJoanna Mizielińska, Nieheteronormatywne taktyki reprodukcyjne we współczesnej Polsce, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2479Podczas gdy na Zachodzie mówi się obecnie coraz częściej o reprodukcyjnym normatywizmie (repronormativity) wśród osób nieheteroseksualnych, co jest związane z prawnym rozpoznaniem i ochroną ich rodzicielstwa, w Polsce ich możliwości zostania rodzicami są bardzo ograniczone. Pronatalistyczna polityka państwa regulująca dostęp do technik wspomaganej reprodukcji jest selektywna, heteronormatywna i wykluczająca. Wystarczy wspomnieć, że Ustawa o leczeniu niepłodności z 2015 roku ustala możliwości korzystania z usług klinik leczenia niepłodności w Polsce jedynie dla par heteroseksualnych pozostających w związku małżeńskim bądź wspólnym pożyciu. Pary jednopłciowe chcące wychowywać dziecko mają więc ograniczone przez prawo możliwości realizacji swoich planów reprodukcyjnych, a gdy już dziecko wychowują, borykają się z nierozpoznaniem charakteru własnej rodziny, a szczególnie więzi łączących dziecko z rodzicem społecznym. W artykule autorka pokazuje, w jaki sposób osoby nieheteroseksualne w Polsce, mimo tych ograniczeń, zostają rodzicami. Jakie strategie reprodukcyjne wybierają? Jakie luki prawne wykorzystują? Jakie czynniki mają wpływ na ich wybór? Odwołuje się przy tym do wyników projektu badawczego Rodziny z wyboru w Polsce, którym autorka kierowała w latach 2013-2016.
słowa kluczowe: rodzicielstwo niehetroseksualne; nieheteronoormatywne reprotaktyki; rodziny LGBTIQ; repronormatywność
-
Fantazmat macierzyństwa – fantazmat klasy średniej
Marta Kosińska
adres bibliograficznyMarta Kosińska, Fantazmat macierzyństwa, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2538W tekście została podjęta problematyka podmiotowego doświadczania macierzyństwa przez kobiety z klasy średniej i normatywno-symbolicznego regulowania bycia matką w sferze symbolicznej i medialnej. W wywiadach pogłębionych opartych na technice photo elicitation poruszone zostały kwestie związane z somatycznym, materialnym i ekonomicznym doświadczaniem i pamiętaniem macierzyństwa przez matki, które godzą praktyki opiekuńcze i pracę zawodową. Sytuacja kobiet jest analizowana w kategoriach zajmowania przez nie pozycji klasowych, usytuowania w matrycy dominacji i podporządkowania, doświadczania przez nie ceny oraz kary za macierzyństwo. Tak wydobywana materialność macierzyństwa zostaje przeanalizowana w kontekście kulturowego fantazmatu matki-Polki i rezydujących w jego obszarze fetyszystycznych wyobrażeń o byciu matką.
słowa kluczowe: macierzyństwo; fetyszyzm; analiza klasowa; awans klasowy kobiet; nieodpłatna praca w domu; praca zawodowa; photo elicitation
-
Obecność. O obrazach Kafki
Monika Gromala
adres bibliograficznyMonika Gromala, Obecność. O obrazach Kafki, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2526Autorka analizuje sposoby funkcjonowania obrazów-portretów w twórczości Franza Kafki, traktując je jako widmowe figury uobecnionego „prawa”. Przyglądając się powieściom oraz krótszym prozom austriackiego pisarza, zwraca uwagę na pozycje władzy, systematykę postaw kontrolnych, a także na skłonność samych obrazów do przekształceń i metamorfoz.
słowa kluczowe: Franz Kafka; kultura wizualna; literatura i sztuka; prawo;
Migawki
-
Awangardowe muzeum
Przemysław Strożek
adres bibliograficznyPrzemysław Strożek, Awangardowe muzeum, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2499Recenzja książki Awangardowe Muzeum autorstwa Agnieszki Pindery i Jarosława Suchana (Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2020).
słowa kluczowe: awangarda; Muzeum Sztuki w Łodzi; instytucje
-
Społeczna reprodukcja i krytyki polityk widzialności we współczesnych trans studies
J. Szpilka
adres bibliograficznyJ. Szpilka, Społeczna reprodukcja, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2503Recenzja książki Transgender Marxism, red. J. Gleeson, E. O’Rourke (Pluto Press, London 2021).
słowa kluczowe: transpłciowość; marksizm; reprodukcja społeczna; reprezentacja
-
Pisane ręką nie zwycięzców, a odmieńców
Sylwia Borowska-Kazimiruk
adres bibliograficznySylwia Borowska-Kazimiruk, Pisane ręką nie zwycięzców, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2523Krytyczne omówienie książki Sebastiana Jagielskiego, Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968–1982, (Universitas, Kraków 2021).
słowa kluczowe: kino; emancypacje; Andrzej Wajda; ciało; opór