<p><em>Svenja Kratz, SVKR-LM: Tumour Baby</em>, 2020. Rzeźba w technice mieszanej, wideo: okazy motyli i chrząszczy, drewno, kość, glina polimerowa, farba akrylowa, ceramika, żywica, poliuretan, sztuczny i zakonserwowany mech, skały, piasek, zęby, ludzkie włosy, wideo [5' 40''], akrylowa kopuła, utrwalone pierwotne komórki ludzkie w kolbie do hodowli komórkowej. Widok instalacji, Galeria Rosny Barn. Dzięki uprzejmości artystki.</p>
<p><em>Svenja Kratz, SVKR-LM: Tumour Baby</em>, 2020. Rzeźba w technice mieszanej, wideo: okazy motyli i chrząszczy, drewno, kość, glina polimerowa, farba akrylowa, ceramika, żywica, poliuretan, sztuczny i zakonserwowany mech, skały, piasek, zęby, ludzkie włosy, wideo [5' 40''], akrylowa kopuła, utrwalone pierwotne komórki ludzkie w kolbie do hodowli komórkowej. Widok instalacji, Galeria Rosny Barn. Dzięki uprzejmości artystki.</p>

Nr 32: Ścieżki reprodukcji. Nowe widzialności

Redaktorki: Matylda Szewczyk, Marta Zimniak-Hałajko, Dorota Sosnowska

Svenja Kratz, SVKR-LM: Tumour Baby, 2020. Rzeźba w technice mieszanej, wideo: okazy motyli i chrząszczy, drewno, kość, glina polimerowa, farba akrylowa, ceramika, żywica, poliuretan, sztuczny i zakonserwowany mech, skały, piasek, zęby, ludzkie włosy, wideo [5' 40''], akrylowa kopuła, utrwalone pierwotne komórki ludzkie w kolbie do hodowli komórkowej. Widok instalacji, Galeria Rosny Barn. Dzięki uprzejmości artystki.

Numer współfinansowany ze środków Szkoły Filmowej w Łodzi i Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS w Warszawie (Wydział Nauk Humanistycznych / Instytut Nauk Humanistycznych).

Spis treści

Wstęp

  1. Ścieżki reprodukcji

    Ścieżki reprodukcji, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2521

    Wprowadzenie do numeru poświęconego wizualności i polityce reprodukcji, ze szczególnym uwzględnieniem refleksji nad różnymi definicjami życia, zastosowaniami technologii i problemami tożsamości (indywidualnej, społecznej, seksualnej), a także ramami zaangażowania i opieki rodzicielskiej.

    słowa kluczowe: reprodukcja; technologia; wizualność; troska; odpowiedzialność; ciało

Zbliżenie

  1. Fear of Monsters, “Birth Defects” and Medical Imagery: Visualizing the Unborn

    Ilana Löwy, Fear of Monsters, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2508

    Artykuł analizuje rosnącą rolę technologii wizualizacyjnych a także ograniczenia wizualizacji: obrazy nie są pozbawione kontekstu i nie „mówią same przez się”. Od starożytności zarówno naukowcy, jak i laicy byli zafascynowani wadami rozwojowymi płodów i noworodków, ale termin „wada wrodzona” powstał w XIX wieku. Od tego czasu lekarze interesowali się zapobieganiem „wadom wrodzonym” spowodowanym chorobami lub złym stanem zdrowia w czasie ciąży. Do lat 60-tych XX wieku nie można było jednak stwierdzić, czy takie działania prewencyjne są skuteczne, zanim dziecko przyszło na świat. Rozwój ultrasonografii położniczej i równoczesna możliwość analizy genetycznej komórek płodu otworzyły możliwość „zobaczenia, co się urodzi”. Starszy termin określający dyscyplinę naukową zajmującą się badaniem nieprawidłowych urodzeń „teratologia” - badanie potworności - został w latach 70. zastąpiony mniej przerażającym terminem „dysmorfologia”. Pod koniec XX wieku nauka o nieprawidłowym rozwoju stała się nierozerwalnie związana z szybkim rozwojem diagnostyki prenatalnej i badań prenatalnych, a także ze zmieniającymi się postawami wobec nienarodzonych.

    słowa kluczowe: płód; ciąża; wady wrodzone; technologie wizualizacyjne; wizualizacja; teratologia

  2. Filmowe siły natury. Odzyskiwanie reprodukcji jako doświadczenia kobiecego

    Marta Stańczyk, Filmowe siły natury, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2496

    Reprodukcja od zawsze fascynowała twórców filmowych w swojej niedostępnej transgresyjności, a jednocześnie budziła lęk. Od trikowego Artistic Creation (1901) Waltera Bootha po obrazy awangardowe w stylu Window Water Baby Moving (1959) Stana Brakhage’a przez dekady ta narracja była ujarzmiana, a przez to symbolicznie zabierana kobietom. Celem tego artykułu jest przyjrzenie się wątkom reprodukcyjnym w historii filmu, przede wszystkim wczesnego kina i amerykańskiego kina klasycznego, a następnie skontrastowanie ich z filmem Opera Muffo (1958) Agnés Vardy i umiejscowienie go w kontekście współczesnych teorii korporalnych.

    słowa kluczowe: reprodukcja; kino; feminizm; Agnès Varda; kobiece doświadczenie

  3. Wizualność praw reprodukcyjnych w polskich zinach feministycznych po 1989 roku

    Barbara Dynda, Wizualność praw reprodukcyjnych w polskich zinach feministycznych, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2490

    Artykuł poświęcony jest wizualności aktywizmu na rzecz praw reprodukcyjnych w polskich zinach feministycznych i anarchofeministycznych z końca lat 90. i lat 2000. Analizując niezależne publikacje kobiece odnalezione w anarchistycznych centrach kulturalnych i w prywatnych zbiorach twórczyń, w tekście autorka przygląda się początkom wytwarzania i dystrybuowania w Polsce proaborcyjnych zinów. W ramach rozmów przeprowadzonych z anarchofeministycznymi autorkami wydawnictw z tego okresu, skupia się na widoczności symboliki dotyczącej praw reprodukcyjnych (motywy czarownicy, macicy i krzyża) i na wizualnych strategiach oporu obecnych w zinach (karykatury władzy solidarnościowo-katolickiej). Celem artykułu jest również przyjrzenie się przemianom i kontynuacjom anarchofeministycznych tradycji wizualnych po 1989 roku w kontekście walki o opiekę socjalną nad zdrowiem reprodukcyjnym kobiet.

    słowa kluczowe: zin; feminizm; historia feministyczna; aborcja; prawa reprodukcyjne

  4. Obrazy jako zasób polskich ruchów pro-life

    Marta Zimniak-Hałajko, Obrazy jako zasób polskich ruchów pro-life, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2486

    Tekst poświęcony jest obrazom wykorzystywanym współcześnie przez polskie ruchy pro-life (antyaborcyjne) oraz ich odczytaniom przez rozmaitych aktorów społecznych. Przedmiotem analizy są przede wszystkim sposoby i ramy obrazowania, narracje wizualne i ich związek ze społecznymi praktykami. Wizualia antyaborcyjne podzielone zostały na „twarde” obrazy aborcji oraz „miękkie” obrazy rozwoju prenatalnego i powiązane z różnymi rodzajami instytucji i działań społecznych. Autorka proponuje refleksję na temat mocy poszczególnych typów obrazów, rozumianej jako miara siły oddziaływania na porządek poznawczy oraz porządek społecznych praktyk.

    słowa kluczowe: pro-life; ruchy antyaborcyjne; obrazy aborcji; etyka troski

Punkt widokowy

  1. Trajektorie troski — zapis autoetnograficzny

    Karolina Żyniewicz, Trajektorie troski — zapis autoetnograficzny, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2022/32-sciezki-reprodukcji/trajektorie-troski-zapis-autoetnograficzny

    Prezentacja czterech projektów artystki i badaczki Karoliny Żyniewicz, która definiuje swoją praktykę jako usytuowaną produkcję wiedzy, podejmujących pytania dotyczące etyki troski, relacji międzygatunkowych i granic podmiotowości.

    słowa kluczowe: etyka troski; bioart; krytyczna praktyka artystyczna; liminalna praktyka; art&science; relacje międzygatunkowe

  2. Posthumanistyczna reprodukcja troski

    Agnieszka Jelewska, Karolina Żyniewicz, Posthumanistyczna reprodukcja troski, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2530

    Rozmowa między badaczką Agnieszką Jelewską i artystką Karoliną Żyniewicz wokół zagadnienia troski w jej liminalnej praktyce produkcji wiedzy.

    słowa kluczowe: etyka troski; bioart; krytyczna praktyka artystyczna; liminalna praktyka; art&science; macierzyństwo; relacje międzygatunkowe

Perspektywy

  1. Posthuman Genetic Legacies: Rethinking (im)mortality and the limits of reproduction through hybrid bioart practice

    Svenja Kratz, Posthuman Genetic Legacies, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2512

    Artykuł przedstawia Posthuman Genetic Legacies, artystyczny projekt badawczy, który analizuje możliwości wytworzenia alternatywnej, nie-ludzkiej i ciągłej spuścizny genetycznej poprzez interwencję biotechnologiczną. Celem projektu jest stworzenie linii komórkowych (unieśmiertelnionych komórek) z łagodnej tkanki nowotworowej (włókniaka) usuniętej z macicy artystki w 2020 roku. Zamiast opowiadać się po prostu za przyjęciem biotechnologicznej reprodukcji, projekt ma na celu wykorzystanie tej prowokacji do przeanalizowania oczekiwań związanych z płcią oraz pragnienia nieśmiertelności poprzez kontynuację genetyczną. Zaprasza do zastanowienia się, w jaki sposób postludzkie Xenofeministyczne pozycjonowanie, które zakłóca biologiczne normy i obejmuje emancypacyjny i budujący świat potencjał nowych technologii, może zaoferować upodmiotowioną przestrzeń konceptualną do ponownego przemyślenia udręki sytuacyjnej bezdzietności.

    słowa kluczowe: posthumanizm; bioart; interdyscyplinarna praktyka twórcza; alternatywna reprodukcja; biotechnologia; practice-based research

  2. To Think the Unimaginable: Sarah Franklin in Conversation with Matylda Szewczyk, on Reproduction, Biology, Feminism, and Technology

    Matylda Szewczyk, Sarah Franklin , To Think the Unimaginable, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2519

    Sarah Franklin w rozmowie z Matyldą Szewczyk o reprodukcji, feminizmie, technologii i biologii.

    słowa kluczowe: reprodukcja; feminizm; technologia; biologia

Panorama

  1. Nieheteronormatywne taktyki reprodukcyjne we współczesnej Polsce

    Joanna Mizielińska, Nieheteronormatywne taktyki reprodukcyjne we współczesnej Polsce, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2479

    Podczas gdy na Zachodzie mówi się obecnie coraz częściej o reprodukcyjnym normatywizmie (repronormativity) wśród osób nieheteroseksualnych, co jest związane z prawnym rozpoznaniem i ochroną ich rodzicielstwa, w Polsce ich możliwości zostania rodzicami są bardzo ograniczone. Pronatalistyczna polityka państwa regulująca dostęp do technik wspomaganej reprodukcji jest selektywna, heteronormatywna i wykluczająca. Wystarczy wspomnieć, że Ustawa o leczeniu niepłodności z 2015 roku ustala możliwości korzystania z usług klinik leczenia niepłodności w Polsce jedynie dla par heteroseksualnych pozostających w związku małżeńskim bądź wspólnym pożyciu. Pary jednopłciowe chcące wychowywać dziecko mają więc ograniczone przez prawo możliwości realizacji swoich planów reprodukcyjnych, a gdy już dziecko wychowują, borykają się z nierozpoznaniem charakteru własnej rodziny, a szczególnie więzi łączących dziecko z rodzicem społecznym. W  artykule autorka pokazuje, w jaki sposób osoby nieheteroseksualne w Polsce, mimo tych ograniczeń, zostają rodzicami. Jakie strategie reprodukcyjne wybierają? Jakie luki prawne wykorzystują? Jakie czynniki mają wpływ na ich wybór? Odwołuje się przy tym do wyników projektu badawczego Rodziny z wyboru w Polsce, którym autorka kierowała w latach 2013-2016.

    słowa kluczowe: rodzicielstwo niehetroseksualne; nieheteronoormatywne reprotaktyki; rodziny LGBTIQ; repronormatywność

  2. Fantazmat macierzyństwa – fantazmat klasy średniej

    Marta Kosińska, Fantazmat macierzyństwa, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2538

    W tekście została podjęta problematyka podmiotowego doświadczania macierzyństwa przez kobiety z klasy średniej i normatywno-symbolicznego regulowania bycia matką w sferze symbolicznej i medialnej. W wywiadach pogłębionych opartych na technice photo elicitation poruszone zostały kwestie związane z somatycznym, materialnym i ekonomicznym doświadczaniem i pamiętaniem macierzyństwa przez matki, które godzą praktyki opiekuńcze i pracę zawodową. Sytuacja kobiet jest analizowana w kategoriach zajmowania przez nie pozycji klasowych, usytuowania w matrycy dominacji i podporządkowania, doświadczania przez nie ceny oraz kary za macierzyństwo. Tak wydobywana materialność macierzyństwa zostaje przeanalizowana w kontekście kulturowego fantazmatu matki-Polki i rezydujących w jego obszarze fetyszystycznych wyobrażeń o byciu matką.

    słowa kluczowe: macierzyństwo; fetyszyzm; analiza klasowa; awans klasowy kobiet; nieodpłatna praca w domu; praca zawodowa; photo elicitation

  3. Obecność. O obrazach Kafki

    Monika Gromala, Obecność. O obrazach Kafki, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2526

    Autorka analizuje sposoby funkcjonowania obrazów-portretów w twórczości Franza Kafki, traktując je jako widmowe figury uobecnionego „prawa”. Przyglądając się powieściom oraz krótszym prozom austriackiego pisarza, zwraca uwagę na pozycje władzy, systematykę postaw kontrolnych, a także na skłonność samych obrazów do przekształceń i metamorfoz.

    słowa kluczowe: Franz Kafka; kultura wizualna; literatura i sztuka; prawo;

Migawki

  1. Awangardowe muzeum

    Przemysław Strożek, Awangardowe muzeum, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2499

    Recenzja książki Awangardowe Muzeum autorstwa Agnieszki Pindery i Jarosława Suchana (Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2020).

    słowa kluczowe: awangarda; Muzeum Sztuki w Łodzi; instytucje

  2. Społeczna reprodukcja i krytyki polityk widzialności we współczesnych trans studies

    J. Szpilka, Społeczna reprodukcja, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2503

    Recenzja książki Transgender Marxism, red. J. Gleeson, E. O’Rourke (Pluto Press, London 2021).

    słowa kluczowe: transpłciowość; marksizm; reprodukcja społeczna; reprezentacja

  3. Pisane ręką nie zwycięzców, a odmieńców

    Sylwia Borowska-Kazimiruk, Pisane ręką nie zwycięzców, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 32, https://doi.org/10.36854/widok/2022.32.2523

    Krytyczne omówienie książki Sebastiana Jagielskiego, Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968–1982, (Universitas, Kraków 2021).

    słowa kluczowe: kino; emancypacje; Andrzej Wajda; ciało; opór