<p>Pierwszy pokaz doświadczenia VR <em>Control</em> <em>Negative</em> Moniki Masłoń, Szkoła Filmowa w Łodzi. Foto: Magdalena Wołowska</p>
<p>Pierwszy pokaz doświadczenia VR <em>Control</em> <em>Negative</em> Moniki Masłoń, Szkoła Filmowa w Łodzi. Foto: Magdalena Wołowska</p>

Nr 33: Nowe narracje wizualne

Redaktorzy: Krzysztof Pijarski, Katarzyna Bojarska

Pierwszy pokaz doświadczenia VR Control Negative Moniki Masłoń, Szkoła Filmowa w Łodzi. Foto: Magdalena Wołowska

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Regionalna Inicjatywa Doskonałości” w latach 2019 – 2023 nr projektu 023/RID/2018/19 kwota finansowania 11 865 100,00 zł

Spis treści

Wstęp

  1. Nowe narracje wizualne

    Nowe narracje wizualne, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2596

    Wstęp do numeru poświęconego nowym narracjom wizualnym.

    słowa kluczowe: narracja wizualna; doświadczenie cyfrowe; rzeczywistość wirtualna; technologia; kultura wizualna

Zbliżenie

  1. To, co nadejdzie. Potencjalne przyszłości form dokumentalnych… z perspektywy historycznej

    William Uricchio
    William Uricchio, To, co nadejdzie, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2575

    W artykule tym autor przekonuje, że aby móc wyobrazić sobie przyszłość dokumentalnych form opowiadania trzeba nie tylko śledzić najnowsze trendy kultury wizualnej, ale także przeczytać na nowo jej historię. Ocena tego, co dziś naprawdę nowe i przełomowe a co jedynie kontynuuje stare formy opowiadania zależy od tego jak odczytujemy i gdzie lokujemy genezę współczesnych kanonów narracyjnych. Autor przygląda się historii definiowania pojęcia dokumentu i śledzi jej teoretyczne konsekwencje. Śledzi też pierwotne formy remiksu a także przeszłość i teraźniejszość eksperymentów z interaktywnością. Podejmuje też refleksję nad możliwościami i ograniczeniami algorytmów w przygotowaniu czegoś, co nazywa spersonalizowanym dokumentem.

    słowa kluczowe: dokumentalny; remiks; interakcja; algorytm; spersonalizowany dokument

  2. Spaceline: A Montage Concept for Cinematic VR

    Sylvia Rothe
    Sylvia Rothe, Spaceline: A Montage Concept for Cinematic VR, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2586

    Większość osób, które po raz pierwszy stykają się z Wirtualną Rzeczywistością (VR) jest zafascynowana nowym światem doznań. Poczucie przebywania w innym miejscu, w samym środku akcji, z dala od rzeczywistości, robi wrażenie i daje możliwość zanurzenia się w innym świecie. Tym światem może być komputerowo wygenerowany świat 3D lub wielokierunkowy film zarejestrowany przez kamery. Oglądanie filmów dookólnych za pośrednictwem wyświetlaczy montowanych na głowie umieszcza widza wewnątrz sceny. W ten sposób mogą oni doświadczać wciągających wrażeń filmowych. Jednak ze względu na swobodny wybór pola widzenia możliwe jest przeoczenie szczegółów istotnych dla fabuły. Z drugiej strony, dodatkowy element przestrzeni daje filmowcom nowe możliwości konstruowania historii. Cięcia nie muszą zależeć od upływającego czasu, ale mogą być również oparte na spojrzeniu widza. Aby wesprzeć filmowców i widzów, wprowadzamy pojęcie linii przestrzennej, która łączy sekwencje filmowe za pomocą interaktywnych regionów. Praca ta wyjaśnia pojęcia tej koncepcji i wprowadza różne metody, które ułatwiają widzowi śledzenie historii, we własnym tempie, z własnym skupieniem. 

    słowa kluczowe: wirtualna rzeczywistość; VR; film; montaż; kamera

  3. Being Somebody Else: The Future of Narrative Storytelling

    Domna Banakou, Christos Hadjipanayi
    Domna Banakou, Christos Hadjipanayi, Being Somebody Else, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2570

    Autorzy omawiają wirtualną rzeczywistość (VR) w odniesieniu do koncepcji, że jest ona "maszyną empatii", która pozwala pasywnym widzom fikcyjnych lub niefikcyjnych narracji stać się sprawczymi protagonistami rozwijających się wydarzeń. Koncentrują się na tym, jak zmiana formy narracji poprzez immersyjne VR wpływa na widzów, podkreślając różnicę między pozycją widza w toczącej się fabule a byciem widzem zaangażowanym w elementy narracji opowieści. Możliwość działania w imieniu Innego może aktywować reakcje empatyczne, co z kolei może prowadzić do bardziej bezpośredniej integracji perspektyw bohaterów z doświadczeniem życiowym użytkownika VR. Autorzy odnoszą się do kilku eksperymentów i oferują swoje wnioski.

    słowa kluczowe: wirtualna rzeczywistość; empatia; systemy immersyjne; symulacja

  4. Czy(m) mierzyć sztukę?

    Grzegorz Pochwatko
    Grzegorz Pochwatko, Czy(m) mierzyć sztukę?, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2591

    Nauka i sztuka to dwa światy, które trudno połączyć. Ci, którzy próbowali, wiedzą, że mają one sobie nawzajem wiele do zaoferowania. Psychologia i psychofizjologia kojarzą się zwykle z prostymi, powtarzalnymi procedurami i bodźcami, tymczasem w świecie sztuki VR „wiele się dzieje”. Niniejszy tekst zawiera opisy prób zastosowania metod badawczych używanych przez psychologów do całościowej i fragmentarycznej oceny filmów VR oraz generowanych komputerowo środowisk interaktywnych. Przedstawiam w nim przykładowe analizy sygnałów psychofizjologicznych, ruchu gałek ocznych, ruchliwości uczestników oraz ich ruchu w przestrzeni. Pozwalają one wnioskować o reakcjach autonomicznego układu nerwowego, pobudzeniu, emocjach oraz uwadze w reakcji na utwory VR. Mogą posłużyć twórcom do świadomego kierowania doznaniami i reakcjami uczestników doświadczeń VR.

    słowa kluczowe: filmowa VR; narracja w VR; metodologia badań; uwaga i emocje; pobudzenie; reakcje AUN

  5. Czy cyborgi śnią o aplikacjach iPhone’a? Ciało i narracja w cyfrowych wizualnościach

    Illya Szilak
    Illya Szilak, Czy cyborgi śnią o aplikacjach iPhone’a?, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2579

    Polski przekład eseju Illyi Shilak "Do Cyborgs Dream of Iphona Apps? The Body and Storytelling in the Digital Imaginary" z tomu "The Digital Imaginary. Literature and Cinema of the Database" pod redakcją Rodericka Coovera, Bloomsbury Academic (oddział Bloomsbury Publishing) 2019. Opublikowany dzięki uprzejmości autorki i wydawnictwa.

    słowa kluczowe: cyfrowa wizualność; baza danych; cyborg

Punkt widokowy

  1. Control Negative

    Monika Masłoń
    Monika Masłoń, Control Negative, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2597

    Control Negative to ćwiczenie z utraty. Wykorzystując techniki VR, Monika Masłoń stara się umieścić widza w stanie emocjonalnym, w którym frustracja, bezradność, złość i smutek są w stanie ujawnić egzystencjalne przesłanki, takie jak przekonanie o pełnej kontroli nad własnym życiem. Nierealny świat doświadczenia – negatywna wersja świata rzeczywistego – to przestrzeń treningowa, w której można lepiej zrozumieć siebie i swoje emocje. Użytkownik prowadzony jest przez siedem rozdziałów, które stopniowo przechodzą od aktywności fizycznej do kontemplacji.

  2. This is Major Tom to Ground Control: Wokół Control Negative, instalacji VR Moniki Masłoń

    Anna Ptak
    Anna Ptak, This is Major Tom to Ground Control, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2566

    Krytyczna analiza i komentarz do pracy VR Control Negative Moniki Masłoń.

    słowa kluczowe: VR; kontrola; ciało; doświadczenie; utrata

Panorama

  1. O płynność fotografii lub (nowe) przestrzenie dla (nowych) publiczności?

    Krzysztof Pijarski
    Krzysztof Pijarski, O płynność fotografii, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2598

    Tekst ma na celu zaproponowanie „publikacji cyfrowej” jako kolejnej – poza wystawą i książką – pełnoprawnej formy funkcjonowania ambitnej fotografii w kulturze współczesnej; fotografii rozumianej przede wszystkim jako narzędzie komunikacji, jako podstawowy budulec współczesnej wizualnej sfery publicznej, jako wizualna forma myślenia, odczuwania, działania. W tym celu rekonstruuje kluczowe zdaniem autora momenty, które w ostatniej mniej więcej dekadzie zadecydowały o tym, że dziś pomyślenie tak rozumianej publikacji cyfrowej stało się możliwe.

    słowa kluczowe: publikacja cyfrowa; fotografia; kultura cyfrowa; vnLab

  2. Film generatywny. Autonomia w sztuce ruchomego obrazu

    Filip Gabriel Pudło
    Filip Gabriel Pudło, Film generatywny. Autonomia w sztuce ruchomego obrazu, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2588

    Artykuł poświęcony jest koncepcji filmu generatywnego będącego szczególnym, choć niszowym obszarem sztuki generatywnej. Celem tekstu jest poruszenie rzadko analizowanych wątków autonomii w filmowej sztuce generatywnej oraz próba całościowego spojrzenia na różnorodne przykłady filmowych dzieł w tym obszarze. Zadania te mają na celu wyłonienie form, strategii artystycznych, motywacji i powtarzających się wątków w obszarze autonomicznych form ruchomego obrazu, a także weryfikację założenia stawiającego autonomię w centrum rozważań nad pojęciem sztuki generatywnej w obszarze filmu.

    słowa kluczowe: film generatywny; sztuka generatywna; autonomia

  3. Praktyki widzenia jako praktyki poznania w czasach technologii cyfrowych. Zapośredniczone doświadczenie w powieści Davida Cronenberga "Consumed"

    Małgorzata Sugiera
    Małgorzata Sugiera, Praktyki widzenia jako praktyki poznania, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2555

    Artykuł proponuje taką lekturę debiutanckiej powieści Consumed (2014) Davida Cronenberga, awangardowego reżysera i scenarzysty filmowego, która powraca do paradygmatycznego dla zachodniej episteme związku między reżimami widzenia i praktykami poznawczymi. W ostatnich dwóch dekadach to powiązanie znalazło się w centrum naukowej i politycznej debaty z dwóch co najmniej powodów: 1) dość nieoczekiwanej konwergencji odrębnych dotąd kultur epistemicznych – mikrobiologii i przemysłu rozrywkowego – wykorzystujących te same wysoce zaawansowane programy GCI, jak przekonująco pokazał Adam Nocek w pracy Molecular Capture (2021); 2) kolejnej, hyperkonsumerystycznej fazy w rozwoju neoliberalnego kapitalizmu, którą Sayak Valencia, badaczka i aktywistka z meksykańskiej Tijuany, nazwała kapitalizmem w wersji gore w dekolonialnym, feministyczno-filozoficznym eseju Gore Capitalism (2018). Obie prace ustanawiają nową perspektywę lektury powieści Cronenberga, a zwłaszcza znajdujących się tu na pierwszym planie technologii (pisma, fotografii, mediów społecznościowych) oraz percepcyjnych i narracyjnych konwencji, rozumianych tyleż jako kognitywne, jak afektywne praktyki, które nieodmiennie zapośredniczoną ludzkie doświadczenie. Dzięki temu klarownie widać, że nowe technologie cyfrowe wytwarzają takie rozszerzone i wirtualne rzeczywistości, które niepostrzeżenie stają się częścią naszych doświadczeń cielesnych, że domagają się nowej/dalece zmodyfikowanej definicji znaturalizowanego, prototypowo teatralnego modelu postrzegania i poznawania świata.

    słowa kluczowe: David Cronenberg; reżimy widzenia; praktyki poznawcze; technologie CGI; kapitalizm w wersji gore; doświadczenie technologicznie zapośredniczone

  4. Miquela versus Real Life. Czego chcą wirtualne influencerki?

    Piotr Fortuna
    Piotr Fortuna, Miquela versus Real Life, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2581

    Autor na przykładzie Lil Miqueli analizuje zjawisko wirtualnych influencerek, czyli wykreowanych komputerowo postaci, które imitują działania postaci rzeczywistych: walczą o uwagę użytkowniczek Instagrama, wchodzą w interakcje, podpisują kontrakty reklamowe etc. Wirtualne influencerki cieszą się niewielką popularnością wśród odbiorczyń i nie zagrażają pozycji „prawdziwych” instagramerek. Korzystając z koncepcji W.J.T. Mitchella, autor zastanawia się, czego pragną wirtualne influencerki, które wbrew licznym sugestiom nie są przecież robotami, a jedynie obrazami. Jaki brak doskwiera im najbardziej, co jest źródłem ich słabości, barierą dla działania? Analizuje posty, relacje, wywiady, reklamy, etc. jej pogoń za autentycznością oraz „prawdziwym życiem”, które – zgodnie z memem „Instagram vs Real Life” – uznawane jest wprawdzie za przeciwieństwo wizualności Instagrama, ale stanowi też fetysz, obiekt pragnienia, warunek emocjonalnego zaangażowania użytkowniczek.

    słowa kluczowe: influencerka; robot; obraz; Instagram; emocje

  5. "Hologram" ocalałego. Rozpoznanie

    Sylwia Papier
    Sylwia Papier, "Hologram" ocalałego. Rozpoznanie, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2559

    Celem artykułu jest opis i analiza USC Shoah Foundation Dimensions in Testimony - projektu zapoczątkowanego w 2012. Jest to inicjatywa mająca na celu rejestrację ocalałych w postaci hologramów 3D, a zarazem pierwszy tak interaktywny program pytań i odpowiedzi w czasie rzeczywistym wykorzystywany w narracji o Holokauście. W niniejszym artykule przyglądam się genezie i działaniu takiego hologramu oraz rozpatruję go jako 1. Przedmiot protetyczny; 2. Medium pamięci protetycznej; 3. Implant; 4. Obiekt zastępczy. Z jednej strony hologram jest technologicznym przedłużeniem fizycznej obecności człowieka w nowej formie, z drugiej strony służy jako narzędzie do przekazywania historii. Jest on nowym sposobem wizualnej prezentacji ocalałych, kodowania informacji, doświadczenia przeszłości – nowoczesną protezą pamięci ocalałego.

    słowa kluczowe: hologram; ocalały; świadectwo; proteza; pamięć protetyczna

Migawki

  1. Spektakl integracji

    Agnieszka Jakimiak
    Agnieszka Jakimiak, Spektakl integracji, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2552

    Recenzja dwóch filmów Julii Ducournau – Raw (2016) i Titane (2021) – dekonstruująca etykietę "New French Extremity", jaką niejednorodnej grupie francuskich twórców przypiął krytyk James Quandt.  

  2. Czy można być krową? Dlaczego VR nie jest maszyną empatii

    Michał Matuszewski
    Michał Matuszewski, Czy można być krową?, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2548

    Krytyczne omówienie książki Jeremy'ego Bailensona Wirtualna rzeczywistość. Doznanie na żądanie.

    słowa kluczowe: wirtualna rzeczywistość; VR; empatia; Jeremy Bailenson; medium

  3. Odczytywanie hołdu. Przypadkowość i celowość patrzenia

    Natalia Judzińska
    Natalia Judzińska, Odczytywanie hołdu, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2022, nr 33, https://doi.org/10.36854/widok/2022.33.2572

    Recenzja wystawy: Natalia Romik, Kryjówki. Architektura przetrwania, kuratorzy: Stanisław Ruksza, Kuba Szreder, współpraca naukowa: Aleksandra Janus, Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, 31.03-17.07.2022.

    słowa kluczowe: kryjówki; architektura; Zagłada