<p><span>kadr z filmu Wojciecha Bruszewskiego, "Transmisja przestrzenna", 1974. Dzięki uprzejmości</span><span> Małgorzaty Kamińskiej-Bruszewskiej i Balbiny Bruszewskiej. </span></p>
<p><span>kadr z filmu Wojciecha Bruszewskiego, "Transmisja przestrzenna", 1974. Dzięki uprzejmości</span><span> Małgorzaty Kamińskiej-Bruszewskiej i Balbiny Bruszewskiej. </span></p>

Nr 27: Formatowanie późnej telewizji

Redaktor: Łukasz Zaremba

kadr z filmu Wojciecha Bruszewskiego, "Transmisja przestrzenna", 1974. Dzięki uprzejmości Małgorzaty Kamińskiej-Bruszewskiej i Balbiny Bruszewskiej. 

Numer współfinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, Szkoły Filmowej w Łodzi, Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego,oraz ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z programu „Wsparcie czasopism” na lata 2019–2020.

Spis treści

Wstęp

  1. Formatowanie późnej telewizji

    Formatowanie późnej telewizji, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2270

    Wstęp do 27 numeru pisma.

    słowa kluczowe: telewizja; media; format telewizyjny; widzenie

Zbliżenie

  1. Jak zostać damą? Telewizyjne lekcje klasy w polskich adaptacjach zagranicznych reality shows

    Monika Borys
    Monika Borys, Jak zostać damą? , „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2235

    Gdy przegląda się współczesne ramówki, trudno oprzeć się wrażeniu, że telewizja ma obsesję walki klas. Jednym z najpopularniejszych gatunków telewizyjnych, który różnice klasowe traktuje jako podstawę schematu dramaturgicznego, jest reality show. W tekście przyglądam się trzem popularnym polskim adaptacjom zagranicznych formatów reality show, dla których punktem wyjścia jest walka dwóch światów. Są to: Projekt Lady (prod. TVN, od 2016), Damy i wieśniaczki (prod. TTV, od 2016) oraz Rolnik szuka żony (prod. TVP, od 2014). Odwołując się do socjologicznych koncepcji klasy jako ucieleśnianego zestawu cech i nawyków (Pierre Bourdieu), omawiane programy telewizyjne traktuję jako szczególny podtyp obrazu, który klasy ma uczyć. Wychodząc od badań, które w programach reality show dostrzegają neoliberalną formułę nadającą wagę habitusowi klasy średniej (Bev Skeggs, Helen Wood), w swojej analizie uwzględniam polską specyfikę struktury społecznej oraz interpretuję związki klasy i płci w przestawianych programach. Badanie pozwala pokazać polski wariant awansu społecznego, który bohaterce reality show każe łączyć cechy klasy ludowej („wieśniaczki”) i klasy średniej („damy”).

    słowa kluczowe: reality show; telewizja; walka klas; awans społeczny

  2. Telefutures: 1970s Television Through the Prism of Its Expanded Potential

    Juliette Bessette
    Juliette Bessette, Telefutures, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2218

    Artykuł śledzi podejście do telewizji na wystawie Video Art (1975, USA). Autorka wychodząc od tekstów teoretyków sztuki i mediów Jacka Burnhama i Johna McHale'a do katalogu wystawy stara się zrozumieć ich kulturową koncepcję telewizji jako „kontinuum” pomiędzy (masowymi) mediami a artystycznym (medium). Trudność polega zatem na zastosowaniu odmiennych standardów oceny jednego lub drugiego z tego typu produkcji, standardów odbiegających od tego, co było obecne w kulturowych praktykach współczesnego życia codziennego. Następnie artykuł skupia się na potencjalnym przyszłym rozwoju telewizji, tak jak go sobie wyobrażano na przełomie lat 60. i 70. - przed upowszechnieniem komputera osobistego i „rewolucją cyfrową” - zwłaszcza w kontekście gospodarki opartej na wiedzy w epoce informacyjnej.

    słowa kluczowe: telewizja; sztuka nowych mediów; sztuka wideo; kino rozszerzone; teoria popkultury; teoria mediów; gospodarka oparta na wiedzy

  3. Parasites on Waves: The Political Potential of Radio Transmission in the Works of Katarzyna Krakowiak

    Marta Wódz
    Marta Wódz, Parasites on Waves, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2237

    Radio, jak twierdził Friedrich Kittler, już we wczesnej historii uważano za narzędzie pozwalające na uprawianie polityki. Choć dziś może się jawić jako przykład przestarzałej technologii, zastąpionej przez nowsze media, to jednak nadal warto zadać sobie pytanie, jak potencjał polityczny rozpoznany w radiu na początku XX wieku przekłada się na współczesną rzeczywistość. Być może pewne ogólne cechy tego medium można opisać obserwując, jak radio wykorzystują współcześni artyści. Sztuka przekazu - termin ukuty pod koniec lat dziewięćdziesiątych - pozwala na ujęcie szerokiego wachlarza praktyk artystycznych prezentujących problematykę przekazu jako polityczną w jego centrum. Na przykładzie projektów radiowych Katarzyny Krakowiak: pasożytniczego Wolnego Radia Jaffa i Rekonstrukcji Centrum Nadawczego Stocznia na tle historycznego tła twórczości Krzysztofa Wodiczki autorka stawia pytanie, czy projekty sztuki przekazu mogą dziś mieć ów wywrotowy potencjał rozpoznany w radiu prawie 100 lat temu.

    słowa kluczowe: sztuka; pasożyt; radio; Katarzyna Krakowiak; Free Radio Jaffa; Palestyna; ludzka antena; polityczność

  4. Peep show Christopha Schlingensiefa. Postfilmowe spektakle i przestrzeń publiczna historii

    Richard Langston
    Richard Langston, Peep show Christopha Schlingensiefa, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2259

    "W programie Proszę, kochajcie Austrię, pomyślanym częściowo jako modyfikacja emitowanej w stacji RTL2 niemieckiej wersji Big Brothera, austriaccy widzowie mogli telefonicznie lub przez internet (na stronie webfreetv.com) eliminować obcokrajowców z gry, skazując ich na deportację. Zwycięzca, który pozostał w programie najdłużej, otrzymał nagrodę w wysokości 35 000 szylingów oraz szansę na austriackie obywatelstwo dzięki aranżowanemu małżeństwu." Richard Langston analizuje akcję Christopha Schlingensiefa zrealizowaną w 2000 roku podczas Wiener Festwochen. W kombinacji formatu reality TV i mediów klasycznych Schlingensief dostrzegł potencjał polityczny i szansę na zaburzenie mechanizmów sfery publicznej.

    Tłumaczenie rozdziału, który ukazał się w zbiorze After the Avant-Garde. Contemporary German and Austrian Experimental Film (red. R. Halle, R. Steingröver), Camden House, Rochester, New York 2008.

    słowa kluczowe: sfera publiczna; media; telewizja; reality tv; imigracja; Christoph Schlingensief

Panorama

  1. Transformacja i aborcja. Genealogia „kompromisu aborcyjnego”

    Marcin Kościelniak
    Marcin Kościelniak, Transformacja i aborcja, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2247

    Tekst jest kulturoznawczą analizą wydarzeń wokół „Projektu ustawy o prawnej ochronie dziecka poczętego”, wniesionego do laski marszałkowskiej 28 lutego 1989 roku. Projekt ten rozpoczął debatę o zakazie aborcji, której finałem był „kompromis aborcyjny” z 7 stycznia 1993 roku. Fakt, że debata ta rozpoczęła się jeszcze przed czerwcowymi wyborami 1989 roku, autor czyni kołem zamachowym przeciw-historii polskiej transformacji. Autor pyta o stosunek głównych sił politycznych do pierwszego projektu ustawy antyaborcyjnej, analizując dyskurs medialny (na czele z „Gazetą Wyborczą”), sięgając do analiz historycznych, materiałów SB, zapisów rozmów stolikowych Okrągłego Stołu. Jednocześnie sięga wstecz, do końca lat 70., pytając, jak wówczas dyskurs katolicki, wraz z postulowanym przez Kościół zakazem aborcji, włączany był do dyskursu opozycji demokratycznej i partii. Swoją analizę autor formułuje jako projekt feministycznego i świeckiego archiwum polskiej transformacji i rozumie jako archiwum „podziemne”, które weryfikuje i rozsadza od środka ustanowione w hegemonicznych narracjach historycznych archiwum „oficjalne” – a wraz z nim nasze rozumienie przeszłości i naszą teraźniejszość. Proponując, by zakaz aborcji widzieć jako centralne wydarzenie transformacji, kluczowe dla rozumienia negocjowanego wówczas polskiego uniwersum symbolicznego, autor na podstawie swoich analiz dowodzi, że wykluczenie kobiet i ich praw jest przedustawną i naczelną zasadą polskiej demokracji. Tekst jest pierwszą częścią większego projektu, który uwzględniać będzie narrację o tożsamości współczesnych ruchów feministycznych, obejmującą historię manifestacji z kwietnia i maja 1989 roku i analizę dyskursu protestów za utrzymaniem legalnej aborcji.

    słowa kluczowe: aborcja; feminizm; transformacja; Kościół; Solidarność; archiwum

  2. Milcząca obecność rzeczy. Reprezentacje doświadczenia uchodźstwa w sztuce współczesnej

    Rita Müller
    Rita Müller, Milcząca obecność rzeczy, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2202

    Autorka przygląda się strategiom wykorzystywanym w sztuce współczesnej do mówienia o doświadczeniu uchodźczyń i uchodźców. Analizuje dwie instalacje dotyczące migracji z Afryki do Europy przez Lampedusę. Barka Sisleja Xhafy i Barca Nostra Christopha Büchela stanowią przykłady tendencji polegającej na wykorzystywaniu w sztuce rzeczy jako świadków historii. Zniszczone przedmioty zaświadczają o przeszłości swoich właścicieli i umożliwiają widzom afektywny kontakt z podmiotami wydarzeń.
    Jednak rzeczy nie opowiadają całej historii. Autorka pokazuje, że ich milcząca obecność może prowadzić do reprodukowania przez widzów i widzki założeń wynikających z ich uprzywilejowanej pozycji.

    słowa kluczowe: Uchodźcy; uchodźczynie; Lampedusa; sztuki wizualne; readymades; zwrot performatywny; sprawczość rzeczy; Biennale w Wenecji

  3. Globalna historia ludowa a problem niewoli w dawnej Polsce

    Kacper Pobłocki
    Kacper Pobłocki, Globalna historia ludowa a problem niewoli w dawnej Polsce, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2239

    Artykuł przedstawia krytykę dominującej wciąż w polskim środowisku naukowym wizji historii jako projektu obiektywnego opisu tego „jak było naprawdę”. Autor pokazuje historyczne korzenie takiej wizji badania przeszłości i analizuje dorobek Leopolda von Ranke, który stworzył podwaliny takiego myślenia o historii. Vonrankowska wizja historii, zdaniem autora, osadza się na negowaniu wpływu teraźniejszości na wizję przeszłości, a w rezultacie również na negowaniu własnej historyczności. Następnie autor przedstawia alternatywną propozycję badania przeszłości, którą wychodzi z filozofii historii Waltera Benjamina. W przeciwieństwie do projektu vonrankowskiego, który został stworzony na potrzeby i w obronie interesów władz, projekt historii oddolnej (lub ludowej) jest historią oporu, i dzięki temu właśnie stanowi propozycję historii „prawdziwszej” w tym sensie, że umożliwiającej bardziej wszechstronny i wieloznaczny opis tego, jak kiedyś było.

    słowa kluczowe: niewola; historia ludowa; historiografia

Punkt widokowy

  1. Translacje

    Wojciech Bruszewski
    Wojciech Bruszewski, Translacje, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2251

    Prezentacja twórczości Wojciecha Bruszewskiego związanej transmisją telewizyjną i radiową.

    słowa kluczowe: Wojciech Bruszewski; telewizja; transmisja; video art

  2. Wojciech Bruszewski. Transmisyjne aberracje

    Filip Gabriel Pudło
    Filip Gabriel Pudło, Wojciech Bruszewski. Transmisyjne aberracje, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2250

    Komentarz do pracy Wojciecha Bruszewskiego.

    słowa kluczowe: telewizja; transmisja; Wojciech Bruszewski; nowe media; sztuka; sabotaż

  3. White Noise

    Grzegorz Królikiewicz
    Grzegorz Królikiewicz, White Noise, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2229

    Tłumaczenie artykułu Grzegorza Królikiewicza Biały szum, który ukazał się poraz pierwszy w miesięczniku „Kino" 1981 roku (nr 1), następnie został przedrukowany w książce Kultura wizualna w Polsce. Fragmenty, red. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Magda Szcześcniak, Łukasz Zaremba (Fundacja bęc zmiana, Instytut Kultury Polskiej, Warszawa 2017), s. 176-288.  

    słowa kluczowe: teoria obrazu; biały szum; telewizja; wideo

  4. Grzegorz Królikiewicz: “Holds in the Climbing Wall”

    Paulina Kwiatkowska
    Paulina Kwiatkowska, Grzegorz Królikiewicz: “Holds in the Climbing Wall”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2211

    Krytyczny komentarz do tekstu Grzegorza Królikiewicza Biały szum. Polska wersja tekstu ukazała się w książce Kultura wizualna w Polsce. Fragmenty, red. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Magda Szcześcniak, Łukasz Zaremba (Fundacja bęc zmiana, Instytut Kultury Polskiej, Warszawa 2017), s. 290-300.

    słowa kluczowe: Grzegorz Królikiewicz; teoria obrazu; biały szum; telewizja; wideo

Migawki

  1. Finding Our Stories in Elana Levine’s "Her Stories: Daytime Soap Opera and US Television History"

    Madeline Ullrich
    Madeline Ullrich, Finding Our Stories, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2215

    Recenzja książki Elany Levine Her Stories: Daytime Soap Opera and US Television History (Duke University Press, 2020).

    słowa kluczowe: telewizja; Amerykański przemysł telewizyjny; telenowela; feminizm; publiczność

  2. Neither Lenin nor Lennon

    Xawery Stańczyk
    Xawery Stańczyk, Neither Lenin nor Lennon, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2232

    Artykuł stanowi recenzję książki Andrei F. Bohlman Musical Solidarities: Political Action and Music in Late Twentieth-Century Poland (2019). Autor wpisuje badania prowadzone przez autorkę w kontekst długich lat 80. oraz kontekstualizuje relacje pomiędzy solidarnością a "Solidarnością" w odniesieniu do kultury popularnej i młodzieżawej. Autor recenzji wydobywa wątki dyskursu anty-komunistycznego i anty-semickiego oraz zachowań normatywnych - zarówno w "Solidarności", jak i w kulturze dominującej lat 70. i 80.

    słowa kluczowe: Solidarność; muzyka; długie lata 80.; nacjonalizm; kultura młodzieżowa; ruch społeczny

  3. Wschodnia. Biografia pewnej galerii

    Piotr Kosiewski
    Piotr Kosiewski, Wschodnia. Biografia pewnej galerii, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2243

    Krytyczne omówienie książki Galeria Wschodnia. Dokumenty 1984–2017 / Documents 1984–2017, red. Daniel Muzyczuk, Tomasz Załuski, Galeria Wschodnia – Fundacja In Search Of… – Muzeum Sztuki, Łódź 2019.

    słowa kluczowe: galeria; Wschodnia; artyści; Łódź; awangarda

  4. Performance TV w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

    Aleksander Kmak
    Aleksander Kmak, Performance TV w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2020, nr 27, https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2245

    Recenzja Performance TV, esksperymentalnego programu performatywnego w formie studia telewizyjnego, zorganizowanego w Zamku Ujazdowskim w Warszawie.

    słowa kluczowe: performans; telewizja; sztuka współczesna